Pseng-Pseng Has Moved

 

Please visit our new home at Facebook Pseng-Pseng page, where you could find interesting discussions, hopefully, of your interests in various issues, including Cambodia politics, social and economic development.

 

Indeed, all previous Pseng-Pseng editions are still archived at this blog for your future references.

 

Feel free to share any of all Pseng-Pseng issues. Thanks for your visits in all these years.

 

And Happy New Year.

Hun Manet Trait

Part 2

 

Does Hun Manet like reading or not? The two books, which share the same sources, tell contradicting stories. Chhay Sophal book says yes, he loves reading; his favourite subjects are: philosophy, history, military, and economics (Page 25). It does not go into details how it comes to that conclusion, however.

Pov Sok book claims otherwise. It quotes Hun Manet to that effect. It also inadvertently shows a possible reason that may explain Manet’s lack of interest in reading: his father’s preferred disciplinary method when bringing up his children. The book quotes the PM’s explanation on what he does to bring out potentials of his children (Page 81). It comes with a punishment regime for misbehaving, which may result in some unintended consequences.

As a punitive measure, he forces the children to do reading for misbehaving. This means reading becomes a form of punishment, not necessarily an effective learning tool. When they resent punishment, they would also dislike, in this case, reading.

Thus, they do not have to read when they well behave. If enriching reading interest is habitual, the punishment will eventually kill off, if not lowering, the interest. This may explain why Hun Manet is “lazy to read”.

It is not certain if Manet’s siblings also have a low interest in reading. They may do, as their parents also subject them to what the PM describe as a non-selective punishment. The PM explains it is a punishment for all when anyone of his children misbehaves. He says it will encourage the children to help each others to avoid his disciplinary actions (Pov Sok, Page 81).

The PM may be right about the children would help each other while enforcing the collective responsibility. However, he may ignore possible downsides. It may also embolden the children to collude to cover up mistakes from their parents; it may breed a sense of personal injustice, which is a base for animosity among those siblings: one may ask, why should I suffer for other’s mistakes? To prevent the collective punishment, individual mistakes may become a source for blackmailing one another; they may also invoke pressure and bullying among the siblings not to misbehave. Only a family insider would be able to verify any negative impacts of this non-selective punishment. The books would certainly leave them out.

Thus, it is quite reasonable to conclude Hun Manet is unlikely to be a keen reader. This means he would depend more on verbal communications, or less on reading materials. A weakness of this trait is that the verbal communications are unusually subject to more manipulations, misunderstanding, and other distractions. These factors tend to generate reactions, rather than responses, which implies a less effective form of communication, especially for any leader. Their close subordinates would have a better chance of influencing his decisions, for better or for worse.

 

Footnotes:

This review is based on two biography books published in praise of Hun Manet whom his father has nominated to succeed him. The first one is written by Mr Chhay Sophal entitled, The Eldest Son of the Prime Minister, Journey towards Succession, Hun Manet. The second by Mr Pov Sok, The Powerful Eldest Son.

Both authors have access to the PM, his families, their subordinates, and indeed, the subject. The publications are in Khmer, funded by the PM, his close associates, and his oligarchs. They are distributed free of charge.

 

Ung Bun Ang

9v23

 

 

 

 

Should you wish to receive Pseng-Pseng on your screen as soon as it is released, subscribe to it at https://tinyletter.com/pseng-pseng

 

Pseng-Pseng is published irregularly. Previous issues are archived at pseng-pseng.blogspot.com

Hun Manet Trait

Part 1

 

[Prologue: In preparation for his son Manet to succeed him, PM Hun Sen has endorsed, and his close political and business associates have funded, two main books in Khmer in praise of Manet. The first one is written by Mr Chhay Sophal entitled, The Eldest Son of the Prime Minister, Journey towards Succession, Hun Manet. The second by Mr Pov Sok, The Powerful Eldest Son.]

The quality of the reference book presentations are top notch. They are printed in glossy hard copies with quality paper. Yet, they are distributed free of charge to all those who bother to read.

Nonetheless, it is their contents that are the focus of this review. The review is issued in parts on irregular basis. Feedbacks to the review indeed are welcome.

According to author Pov Sok, several Manet’s high school teachers praise his academic brilliance; his best subject is mathematics; and he does not like writing compositions.

This assessment of weak writing skill is quite accurate, when considering the content quality of a letter author Chhay Sophal claims Manet pens in secret to his father in 1994. He seems to have problems stringing sentences together. The hand-written letter is reproduced in full in his book, Pages 63-65.

Furthermore, Manet does not seem to be a keen reader. Author Pov Sok points out that he is too “lazy to read and learn to sit for an entry test to a History class” (Page 54).

A combination of the dislike of reading and writing may not be a flattering quality for any leadership. This necessarily means Manet would more often rely - for his judgements and decisions - on verbal reports that may be hearsay, distorted, or manipulated.

Manet seems to make a full use of his father’s power to make his life easier. Yet, author Pov Sok claims Manet has not received special treatments at high school. He claims Manet would be punished like any other students for mischief.

Nevertheless, Manet recounts different stories in Pov Sok book. He says he is so interested in History class that he attends the class and asks the teacher if he can stay without sitting for and passing, like other students, a required entry test. It is not clear why neither Manet nor Pov Sok says in the book whether the teacher would allow Manet to sit in, or kick him out.

Manet, on his own account in another instance, does not respect the school authority. He says he is so much interested in playing soccer that he is prepared to skip class for the game. He says teachers are so worried that he and his soccer enthusiasts neglect their studies, they hide the ball and lock it in a cupboard. Pov Sok writes he find it funny to recall that his group breaks the cupboard and removes the ball for the game. Pov Sok ends the story there without disclosing if Manet has received any disciplinary consequences for the mischief.

Maybe not. It is more likely that those teachers would be too apprehensive not to give Manet a special treatment. They would prefer to hide the ball and lock it up, rather than asserting their rules and authority by facing Manet for his mischief. They may be too scared even to raise their concern with Manet.

Manet knows well how to use his father’s position to work the system. In the 1994 secret letter to his father, Manet speaks of the difficulty for foreigners to get into U.S. military school West Point. However, he alerts his father to several special treatments for entry to West Point that are accorded to applicants with backing of high government officials in alien countries.

In summary, despite repetitive claims of otherwise, this review may clarify three of Manet’s significant characteristics: uninterested in reading, low writing skill, and susceptible to special treatments. These may put under a cloud his academic brilliance and achievements.

 

Ung Bun Ang

28iv23

 

 

 

Should you wish to receive Pseng-Pseng on your screen as soon as it is released, subscribe to it at https://tinyletter.com/pseng-pseng

 

Pseng-Pseng is published irregularly. Previous issues are archived at pseng-pseng.blogspot.com

 ជំរើសហ៊ុនសែនចុងក្រោយ

 

[Synopsis: Hun Sen rejects a stupa his wife has it built in a pagoda for him; he says this is due to his primitive belief that gangsters’ souls would torment his. He prefers stupa to be at his Ta Khmao residence. This article suggests Hun Sen have three main options for his resting place. He could have his body frozen in a glass coffin and kept at home or at the Win-Win Monument for people to visit. Option 2, he could use taxidermy to preserve his whole body in a lifelike state. The ultimate option is the cryonics, which could allow him to wait for a new development to cure whatever disease he may have that would kill him. However, whatever he wishes for may not come true. Ho Chi Minh, who has wished for a cremation, ends up being frozen and becomes an exhibition item in his own mausoleum for almost fifty years up to now.]

លោកហ៊ុនសែនប្រហែលជាមិនភូតទេ នៅពេលដែលលោកអះអាងថា លោកស្រីប៊ុនរ៉ានី បាន‘លួច’ ទៅសង់ចេតិយមួយ រង់ចាំសំរាប់សពលោក។ គេមិនដឹងអំពីមូលហេតុដែលនាំអោយលោកស្រីចាំបាច់លួចលាក់សង់ចេតិយនេះក្រោយខ្នងប្តីនោះទេ។ ប្រហែលជាលោកស្រីចង់ធ្វើអំណោយជាចុងក្រោយ លេងក្បាច់ពញ្ញាក់ព្រលឹងសព ពេលជូនដំណើរប្តីទៅបរលោកក៏មិនដឹង។ បើមិនដូច្នេះទេ ការលួចធ្វើនេះអាចបង្ហាញអំពីកង្វះការពិគ្រោះគ្នារវាងប្តីប្រពន្ធគូនេះ ស្តីអំពីបុណ្យសព។ ប៉ុន្តែ គេមិនដឹងច្បាស់ថាការខ្វះខាតនេះរាតត្បាតដល់បញ្ហាសំខាន់ៗអែទៀតដែររឺទេ។

គួរកត់សំគាល់ថា ចេតិយដែលជាអំណោយចុងក្រោយនេះមិនមែនជាសំណង់លេងសើចទេ គឺជាវិមានចេតិយតែម្តង។ ព្រលឹងអ្នកដឹកនាំខ្មែរទាំងឡាយពីបរលោក ច្បាស់ជាសុំខ្មាស់។ វិមានចេតិយនេះគ្របដណ្តប់លើទំហំដីដ៏ធំ សំណង់ទាំងមូលស្រោបទៅដោយពណ៌ទឹកមាស ថ្វីបើគេមិនច្បាស់ថាជាសាច់មាសសុទ្ធ រឺក៏ជាថ្នាំលៀប រឺក៏ធាតុទាំងពីរប្រភេទនេះលាយឡំគ្នា តាមដោយកន្លែង។ ធាតុមាសនេះប្រហែលជាមូលហេតុមួយដែលនាំអោយលោកហ៊ុនសែនបារម្ភថាពួកយូកូងអាចទៅគាស់ចេតិយលោក យកមាស។

តើលោកហ៊ុនសែនមានជំរើសអ្វីខ្លះ ក្រោយពីបដិសេធវិមានចេតិយ ក្រៅពីទៅសំរាកអស់កល្បជានិច្ចក្នុងផ្ទះនៅតាខ្មៅ? ជំរើសសំខាន់ៗក្នុងសតវត្ស២១នេះមាន យ៉ាងហោចបី។ ទី១ លោកអាចអោយគេបង្កករូបរាងកាយទាំងមូល ហើយដាក់ក្នុងមឈូសកញ្ចក់ ដូចអ្នកដឹកនាំល្បីៗមួយចំនួន មានជាអាទិ៍ លោកហូជីមិញ ជាដើម។ សពលោកអាចដាក់ដំកល់ក្នុងផ្ទះនៅតាខ្មៅ រឺក៏ក្នុងវិមានឈ្នះ-ឈ្នះ ហើយអោយសាធារណជនចេញចូលទៅមើល។ប្រសិនបើអ្នកចូលមើលត្រូវទិញសំបុត្រ លោកនឹងបានថវិកាជារៀងរហូត អោយត្រកូលហ៊ុន រឺក៏ជាចំណូលរដ្ឋ។ ព្រលឹងលោកនឹងអាចចាំឃ្លាំមើលពួកអ្នកដែលមកសួរសុខទុក្ខលោក ដើម្បីតាមលងអ្នកដែលមិនខ្វល់នឹងលោក។

ប្រសិនបើការបង្កកនេះត្រជាក់ពេក ជំរើសទី២ គឺ គេអាចធ្វើអោយរាងកាយសពនៅប្រហាក់ប្រហែលដូចដើម តាមវិធីសាស្រ្តមួយ ដែលគេហៅថា ថាក់សុីឌឺមុី (taxidermy)។ តាមវិធីនេះ គេរក្សាទុកស្បែកនិងរូបរាងកាយទាំងមូល។ គេយកគ្រឿងក្នុងទាំងអស់ចេញ ហើយដាក់ធាតុសិប្បនិម្មិតទៅជំនួសវិញ។ គេនិយមប្រើវិធីនេះទៅរក្សាទុកសត្វនានា ដែលគេពេញចិត្ត ទុកចង់មើលរហូតជាយូរអង្វែងតទៅ។

ជំរើសទី៣ ជាជំរើសពិសេស សំរាប់អ្នកដែលចង់រង់ចាំរហូតដល់ពេលអ្នកប្រាជ្ញខាងពេទ្យរកឃើញវិធីថ្មី ថ្នាំថ្មី ដើម្បីព្យាបាលជំងឺដែលនឹងអាចផ្តាច់ជីវិតគេ។ មានតែអ្នកមានស្តុមស្តម ដូចលោកហ៊ុនសែនទេ ទើបមានលទ្ធភាពជ្រើសរើសយកជំរើសនេះបាន ដោយសារគេត្រូវការសោហ៊ុយចំណាយច្រើន។ ក្នុងជំរើស ដែលគេហៅថា ក្រាយអូនីក (Cryonics) នេះ គេបង្កករាងកាយទាំងមូល រឺក៏តែក្បាល ក្នុងធាតុត្រជាក់កំរិត ១៨០អង្សារក្រោមសូន្យ។ គោលដៅនោះ គឺការពាររក្សារទុកព័ត៌មាននានា ដែលមានក្នុងខួរក្បាល ហើយគេនឹង’ដាស់’រូបរាងកាយនេះឡើងវិញ នៅពេលគេបានរកឃើញមធ្យោបាយថ្មីៗដែលគេរង់ចាំ ដើម្បីព្យាបាលរោគនោះនោះ។ គេយល់ថាការបង្កកនេះ អាចអោយគេរង់ចាំបានរាប់សិបឆ្នាំ។

លោកហ៊ុនសែនប្រហែលជាចូលចិត្តជំរើសទី៣។ លោកធ្លាប់ថាលោកចង់ធ្វើតានាយករដ្ឋមន្រ្តី។ ជំរើសនេះអាចជួយអោយលោកធ្វើទៅដល់តាទួត តាលួតនាយករដ្ឋមន្រ្តី មិនត្រឹមតានាយករដ្ឋមន្រ្តីនោះឡើយ។ លោកលីក្វានយ៉ូធ្លាប់និយាយថាលោកនឹងតាមឃ្លាំមើលប្រទេសសឹង្ហបូរីរហូត។ លោកថា នាយករដ្ឋមន្រ្តីបន្ទាប់បន្តពីលោកណាមួយធ្វើផ្តេសផ្តាស់ អោយខូចស្រុក លោកនឹងងើបចេញពីផ្នូរ ទៅធាក់អ្នកនោះ។ តើលោកហ៊ុនសែននឹងមានកម្លាំងកាយនឹងចិត្តងើបទាត់កូនចៅលោកដែលធ្វើផ្តេសផ្តាស់ ដែររឺទេ?

ប៉ុន្តែ ពួកដែលនៅរស់ប្រហែលជាមិនធ្វើតាម ចំណង់រឺបណ្តាំលោកហ៊ុនសែនទេ។ លោកហូជីមិញ ដែលជាបិតាជាតិពួកអ្នកមានគុណលើលោកហ៊ុនសែនមួយជាតិ នោះ បានផ្តាំអ្នកដែលនៅរស់អោយយករូបលោកទៅបូជា។ គេបែរជាយករាងកាយលោកទៅបង្កក ហើយតាំងជាពិពណ៌អោយសាធារណជនទៅមើលលេង បានជិត ៥០ ឆ្នាំហើយ មកទៅថ្ងៃនេះ។

អ៊ឹង ប៊ុនអាង

២០ តុលា ២០២២

 

បំភ្លៃលើគោក

តុលាការបារាំងថា លោកសមរង្សុីគ្មានភ័ស្តុតាងដែលបង្ហាញថា លោកហ៊ុនសែនបានប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋដូចដែលលោកបានថានោះទេ។ លោកហ៊ុនសែនបកស្រាយបំភ្លៃពាក្យនេះថា តុលាការបារាំងថា លោកមិនបានប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ ដូចគេចោទឡើយ។ ការពិត ករណីតុលាការបារាំងនេះគ្រាន់តែមានន័យថា លោកហ៊ុនសែនពូកែលាក់ភ័ស្តុតាង រឺក៏ថា លោកសមរង្សុីគ្មានសមត្ថភាពប្រមូលភ័ស្តុតាងអ្វីដែលគេអាចយកជាការបាន ក្រៅពីអត្ថបទកាសែតនានាដែលគ្មានតម្លែជាភ័ស្តុតាង។

 

Should you wish to receive Pseng-Pseng on your screen as soon as it is released, subscribe to it at https://tinyletter.com/pseng-pseng

 

Pseng-Pseng is published irregularly. Previous issues are archived at pseng-pseng.blogspot.com

គេបន្ថោកតម្លៃភាសាខ្មែរ

 

[Synopsis: A workshop in September confirms the Khmer language has thoroughly been abused. Workshop speakers put outright blame on users while offering no deliberations on either how the abuse has been allowed to go on or what the government is going to do to reverse the trend. While the Khmer language is going down the drain, however, the Royal University of Phnom Penh opens a Vietnamese Language School. While the workshop on the deteriorating Khmer language is run by a mere deputy Secretary of State at the Ministry of Culture and Fine Arts, Prime Minister Hun Sen and Education Minister Hang Choun Narong - come out to sing praises for the Vietnamese Language School. When Hanoi comes out to claim it has approved the School, the question arises if the Hun Sen government needs Hanoi's permission or if it is instructed to open the school.]

 

ភាសាខ្មែរកំពុងតែលិចលុង រឺក៏ថា គេបានបណ្តោយអោយភាសាខ្មែរលិចលុងក៏បាន។ សិក្ខាសាលាក្រោមប្រធានបទ «វិការភាពនៃការប្រើភាសាខ្មែរបច្ចុប្បន្ន» កាលពីថ្ងៃទី ៨ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២ បានអះអាងថាភាសាខ្មែរកំពុងតែខូចខាតចុះអន់ថយ។

វាគ្មិនទាំងប្រាំក្នុងសិក្ខាសាលានេះ បានដាក់ទោសកំហុសទៅលើអ្នកប្រើប្រាស់។ គេថា អ្នកទាំងនោះចេះតែប្រើភាសាយ៉ាងផ្តេសផ្តាស់ ទាំងក្នុងការសរសេរ ទាំងការនិយាយ ។ អនុរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងវប្បធម៌ និង វិចិត្រសិល្បៈ លោកគឹម ពីនន់ បានរិះគន់អំពី «ការប្រើប្រាស់ពាក្យអសុរោះ អាសអាភាស អសីលធម៌ ដែលជាគំរូ មិនល្អ បង្កអរិភាពក្នុងសង្គម និង បាត់បង់ពាក្យពេចន៍ ដែលជា អត្តសញ្ញាណរបស់ជាតិ» ។ គ្មានអ្នកណាដឹងច្បាស់ថាតើការរិះគន់នេះសំដៅទៅរកលោកហ៊ុនសែន ដែលមានទម្លាប់ប្រើសំដីបែបនេះដែររឺទេ។ គេមិនដឹងថាតើលោកហ៊ុនសែនបានយកដំរាប់តាមអ្នកប្រើសំដីអសុរោះ រឺក៏អ្នកទាំងនោះរៀនសូត្រតាមនាយករដ្ឋមន្រ្តីរបស់គេ។

ខ្ញុំមួយ ចៅហ្វាយពីរ

 

[Synopsis: Philosopher George Santayana says, “Those who cannot remember the past are condemned to repeat it.” (1905). Khmer leaders post-Angkor have been condemned to repeat again and again a bitter history that has been continuing to shrink Cambodia and Khmerness. They call upon foreign powers to help them fight internal struggles for power. And for three times in the 500-year history, Cambodia even becomes a vassal state of two foreign masters simultaneously. The current Hun Sen regime has committed the act for the fourth time.]

 

ទស្សនវិទូជាតិអេស្បាញឈ្មោះ ជោចសាន់តាយ៉ាណា (George Santayana) បានពោលថា ពួកអ្នកដែលមិនអាចចងចាំអតីតកាល នឹងត្រូវផ្តន្ទាអោយប្រព្រឹត្តដដែលឡើងវិញទៀត។

យោលទៅតាមប្រវត្តិសាស្រ្ត ពួកអ្នកដឹកនាំខ្មែរក្រោយសម័យអង្គរហាក់ដូចជាបានលះបង់សមត្ថភាពគេសំរាប់រៀនសូត្រនិងចងចាំអតីតកាល។ គេនាំគ្នាជាន់ដានចាស់ក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរ ដែលបានបំផ្លាញសារជាតិខ្មែរប្រមាណ៥០០រយឆ្នាំកន្លងមកនេះ។

គេបានវាយប្រហារគ្នា ដណ្តើមអំណាចឥតឈប់ឈរ។ យុទ្ធសាស្រ្តដែលគេប្រើមានតែមួយក្បាច់ គឺពឹងពាក់បរទេសអោយចូលមកជួយវាយប្រហារខ្មែរគ្នាអែង រួចហើយដាក់ស្រុកជាចំណុះបរទេស ដើម្បីជាការសងគុណ។ នៅចុងសតវត្សទី១៨ ខ្មែរចាប់ផ្តើមបំរើចៅហ្វាយពីរ ក្នុងពេលតែមួយ។ ព្រះបាទអង្គអេងបានឡើងសោយរាជ្យក្នុងឆ្នាំ១៧៩៤ ដោយទៅទទួលម្កុដរាជខ្មែរពីក្រុងបាងកក ហើយបញ្ជូនសួយសារអាករ ទៅថ្វាយព្រះចៅយួន។

ម្តងទៀត ក្នុងឆ្នាំ១៨៤៧ ព្រះបាទអង្គឌួងបានឡើងសោយរាជ្យ ក្រោមការអនុញ្ញតិពីសំណាក់សៀមនិងយួន។ ពេលនោះ សៀមបានបន្តការគ្រប់គ្រង់ដំបន់ខាងជើងនៃកម្ពុជា យួនកាន់កាប់ភូមិភាគខាងត្បូង។ ខ្មែរ មានចៅហ្វាយពីរដំណាលគ្នាជាលើកទីបី នៅពេលដែលព្រះបាទនរោត្តមទទួលសុំយកអាណានិគមបារាំងមកកាន់កាប់ស្រុក ហើយឡើងសោយរាជ្យក្នុងឆ្នាំ១៨៦៤ ជាមួយនិងការប្រកាសទទួលគោរពសិទ្ធិអំណាចរបស់ព្រះចៅក្រុងសៀមមកលើកម្ពុជា។

អីឡូវ របបហ៊ុនសែនដើរជាន់ដានភក់ជ្រាំបែបនេះជាលើកទីបួន។ ម្តងនេះ មានលំនាំខុសពីពេលមុនៗបន្តិច ត្រង់ថាបរទេសដែលអាចជាន់ឈ្លីអធិបតេយ្យភាពខ្មែរនោះគឺចិននិងវៀតណាម ថ្វីបើរបបនេះតែងតែអះអាងថាគេមិនអោយបរទេសណារំលោភលើកអធិបតេយ្យភាព យ៉ាងណាក៏ដោយ។ គេទន្ទេញចាំមាត់អំពីការជំពាក់គុណវៀតណាមនិងចិន រាប់ពាន់ឆ្នាំ។ ផ្សេង-ផ្សេង បានវែកញែកបង្ហាញភស្តុតាងជាច្រើនហូរហែមកហើយថា របបនេះមានបរទេសនៅទ្រទ្រង់ ហើយរបបនេះក៏បានទាំងសារភាពជាញឹកញយដែរថា គេត្រូវការវៀតណាមនិងចិននៅពីក្រោយរហូត។ របបនេះអះអាងថា គេនៅតែរក្សាឯករាជភាព ហាក់ដូចជាចៅហ្វាយទាំងពីរមិនទាមទារ អោយមានការសងគុណបែបណាមួយទាល់តែសោះ។ មានតែអ្នកគ្មានវិញ្ញាណមិនដឹងប្រវត្តិសាស្រ្តទេ ដែលជឿថាគ្មានការសងគុណបែបដែលធ្វើអោយខ្មែរខាតបង់ធ្ងន់ធ្ងរ។

ក្នុងពេលថ្មីៗនេះ របបហ៊ុនសែនច្បាស់ជាបានទទួលការយល់ព្រមពីក្រុងហាណូយអំពីការស្នងដំណែងនាយករដ្ឋមន្រ្តីខ្មែរបន្តពីលោកហ៊ុនសែន ប្រសិនបើទស្សនកិច្ចរបស់ឧត្តមសេនីយហ៊ុនម៉ាណែតក្នុងប្រទេសវៀតណាមកាលពីដើមខែសីហានេះ ជាការសាកល្បងវាស់ប្រតិកម្មវៀតណាមទៅលើការស្នងអំណាចខ្មែរនេះ។ ពួកអ្នកដឹកនាំជាន់ខ្ពស់វៀតណាមនាំគ្នាមកអបអរសាទរស្វាគមលោកហ៊ុនម៉ាណែតយ៉ាងកក់ក្តៅចំនួនបីថ្ងៃ។ គេបង្ហាញការពេញចិត្តយល់ព្រមទទួលយកការអះអាងរបស់អនាគតមេដឹកនាំខ្មែរ ដែលបានប្រកាសសន្យាពង្រឹងសហការជានិរន្ត ជាមួយវៀតណាម ជាពិសេស ក្នុងវិស្ស័យយោធានិងយុវជន។

ក្រៅពីនេះ ចិនក៏បានប្រកាសយល់ព្រមទទួលស្គាល់លោកហ៊ុនម៉ាណែតជាអានាគតមេដឹកនាំខ្មែរដែរ។ រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសចិន វ៉ាងយី និយាយថា លោកហ៊ុនម៉ាណែតជាគន្លឹះដ៏សំខាន់សំរាប់ទំនាក់ទំនងអានាគតចិន-ខ្មែរ។ លោកវ៉ាងយីបន្ថែមថា ចិនគាំទ្រនយោបាយផ្ទៃក្នុងនិងការបរទេសរបស់របបហ៊ុនសែន ជានិច្ច។

សំដីទាំងនេះ គឺជាការបំពានទាំងស្រុងទៅលើអធិបតេយ្យភាពខ្មែរ។ ចំពោះប្រទេសពីរដែលគោរពអធិបតេយ្យភាពគ្នាទៅវិញទៅមក អ្នកកាន់អំណាចស្រុកមួយរង់ចាំតែធ្វើការជាមួយអ្នកកាន់អំណាចស្រុកមួយទៀត។ គេមិនដែលសំដែងការគាំទ្រ រឺមិនគាំទ្រ អ្នកដឹកនាំជាគូភាគីណាម្នាក់ ជាពិសេសអ្នកដឹកនាំអានាគតនោះឡើយ។ គេក៏មិនដែលធ្វើអត្ថាធិប្បាយ រឺវិនិច្ឆ័យអ្វីណាមួយទៅលើកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ដៃគូដែលគេគោរពនោះដែរ។ មានតែសហការបែបចៅហ្វាយនាយនិងខ្ញុំបំរើទេ ដែលចៅហ្វាយនាយលូកដៃកកូរកកាយផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសជារណប។

បញ្ហាដែលគេគិតមិនលេចនោះគឺ ហេតុអ្វីបានជា របបហ៊ុនសែនពុំមានសមត្ថភាពរៀនសូត្រខ្លះអំពីប្រវត្តិសាស្រ្តដ៏ជូរចត់ ដើម្បីជៀសវាងដានចាស់ដែលបានធ្វើអោយស្រុកបាត់ទឹកដីនិងខូចខាតសារជាតិខ្មែរយ៉ាងនេះ។ គេអាចចំអកអោយថា ប្រហែលជាពួកអ្នកដឹកនាំខ្មែរចាំដល់ខ្មែរក្លាយជាចាម ទើបគេយល់សំដីព្រមានរបស់ទស្សនវិទូ ជោច សាន់តាយ៉ាណា។៚

អ៊ឹង ប៊ុនអាង

២២សីហា២០២២

 

ជំហ៊ានថ្មីទី១០ឆ្ពោះទៅរកព្រះរាជវង្ស ’’ហ៊ុន’’

 

[Synopsis: The latest move to amend the Constitution for the tenth time since 1993 is just another Hun Sen’s manoeuvre to implement his succession plan to revive the Hun dynasty. Pseng-Pseng 24 March 2019 English edition, (see below), explains how Hun Sen’s amendments to Articles 125 and 119 will shift the power of appointing a new prime minister from the National Assembly to the incumbent prime minister.]

 

ជាទូទៅ ការកែរដ្ឋធម្មនុញ្ញជាលើកទី១០ពេលនេះ នឹងធ្វើអោយស្ថាប័នរដ្ឋសភាជាតិ ដែលទន់ជង្គង់ស្រាប់ហើយនោះ ក្រាបងើបមិនរួច នៅចំពោះមុខលោកហ៊ុនសែន។ ប៉ុន្តែការកែសំខាន់បំផុត ទាក់ទងទៅនឹងការចាត់តាំងនាយករដ្ឋមន្រ្តី ដែលមានចែងក្នុងមាត្រាគោលទី១២៥ និងទី១១៩ ។

លោកហ៊ុនសែនបានសំលៀងកាំបិតចាំធ្វើការវះកាត់នេះ ជាងបីឆ្នាំមកហើយ។ អត្ថបទផ្សេង-ផ្សេងមួយជាភាសាអង់គ្លេស ចុះផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី២៤មិនាឆ្នាំ២០១៩ (ដែលភ្ជាប់មកជាមួយខាងក្រោមនេះ) វែកញែកអំពីមូលហេតុដែលនាំអោយលោកហ៊ុនសែនកែប្រែរដ្ឋធម្មនុញ្ញមានជាអាទិមាត្រាទី១២៥ និងទី១១៩ លើកនេះ។ មាត្រាពីរនេះចែងអំពីបន្ទុកផ្តាច់មុខរបស់ស្ថាប័នរដ្ឋសភាជាតិក្នុងការតែងតាំងនាយករដ្ឋមន្រ្តីថ្មី ក្រោយពីដំណែងនេះនៅទំនេរ ដោយសារប្រការណាមួយ។ 

លោកហ៊ុនសែនមិនពេញចិត្តនឹងមាត្រាទាំងពីរនេះ ដោយសារលោកចង់អោយនាយករដ្ឋមន្រ្តីកំពុងកាន់ដំណែង - គឺអីឡូវនេះជារូបលោកនេះអែង - មានអំណាចចាត់តាំងនាយករដ្ឋមន្រ្តីថ្មីទៅវិញ។ គឺលោកឆក់ដណ្តើមយកភារះកិច្ចនេះពីរដ្ឋសភាជាតិ។ លោកមិនទុកចិត្តថាសភានេះនឹងធ្វើតាមបំណងលោក ក្រោយពេលដែលលោកត្រូវអស់រាសី តាមការកំណត់របស់ធម្មជាតិ។

គេមិនដឹងច្បាស់ថាហេតុអ្វីបានជាលោកហ៊ុនសែនសម្ងំស្ងៀមឈឹងដូចគេចុកអស់ជាង៣ឆ្នាំនោះទេ។ ប្រហែលជាអីឡូវនេះ លោកផ្តើមមានជំនឿថា លោកអាចបង្ក្រាបគូរប្រជែងនានា ទាំងក្នុងទាំងក្រៅ អោយបានជោគជ័យ។ មេទ័ពធំរបស់លោកទើបតែប្រកាសសម្លុតជាថ្មីទៀត ហាមមិនអោយមានការបង្កើតចលាចលក្នុងស្រុក ជាពិសេសពេលបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំក្រោយ។

ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការកែរដ្ឋធម្មនុញ្ញលើកទី១០នេះបង្ហាញអោយគេឃើញនូវរូបភាពពីរ។ ទីមួយ គឺលោកហ៊ុនសែនខ្ជិលលែងចង់ធ្វើនាយករដ្ឋមន្រ្តីទៀតហើយ។ ទីពីរ គឺលោកកំពុងបន្តសាងសង់រាជ្យត្រកូល ‘’ហ៊ុន’’ ប្រសិនបើលោកចាត់តាំងកូនណាមួយអោយសោយរាជ្យបន្ទាប់។ លោកធ្លាប់បានអះអាងថា ក្រោយពីបានធើនាយករដ្ឋមន្រ្តីមក លោកចង់ធើឪនិងតានាយករដ្ឋមន្រ្តីទៀត។

មើលទៅ លោកអាចរស់ទៅធើដល់តាតួតទៀតផង ប្រសិនបើអ្នកអែទៀតខ្ជិលសង្គ្រោះជាតិ ហើយប្រសិនបើពេលនោះ នៅមានសល់ជាតិសំរាប់សង្គ្រោះ។៚

អ៊ឹង ប៊ុនអាង

១៩ កក្កដា ២០២២

  

Pseng Pseng

24iii19

 

Revival of Hun Dynasty?

 

“... ហើយពូអត់ខ្លាចអ្នកណាបំពុលទេ អត់ខ្លាចអ្នកណាបំពុលទេ ហើយខ្ញុំមិនជឿ លើកលែងតែពួកភេរវជនដែលចង់អោយពូស្លាប់។ មិនដឹងថាមានការអីកើតឡើង កុំភាន់ច្រឡំណា៎ រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ខ្ញុំកំពុងតែគិតគូរ កែឬមិនកែ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញរដ្ឋកម្ពុជា គេប្រើពាក្យអញ្ចេះ នៅពេលដែលដំណែង នាយករដ្ឋមន្រ្តីនៅទំនេរជាស្ថាពរ គណៈរដ្ឋមន្ត្រីមួយត្រូវរៀបចំឡើងវិញ។ មានន័យថាម៉េច? មានន័យថា បើនាយករដ្ឋមន្ត្រី ស្លាប់ គឺរដ្ឋាភិបាលអាលាយតែម្ដង អាលាយ។ អត់មានអ្នកណាធើ នាយករដ្ឋមន្រ្តីស្ដីទី បានទេ អត់មានទេ អាហ្នឹងត្រូវអោយច្បាស់នៅកន្លែងហ្នឹង ត្រូវអោយច្បាស់។ ”

នាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុនសែន ថ្ងៃ១៣ មិនា ២០១៩ យូធូប

“ហើយឥឡូវនេះពូជាប្រធានបក្សផង ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីផង អញ្ចឹងអ្នកណានឹងស្នើអ្នកណា ជាបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រី ជាអ្នកណា? ... រឿងមិនមែនលេងសើចទេណា៎ មិនមែន លេងសើចទេ។ ដល់អត់ពីហ៊ុនសែនទៅ ត្រួតត្រាមិនបាន រត់ជាន់ជើងគ្នា រឿងហ្នឹង។” 

នាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុនសែន ថ្ងៃ១៣ មិនា ២០១៩ យូធូប

“តិចរដ្ឋមន្រ្តីបន់អោយនាយករដ្ឋមន្រ្តីស្លាប់ រដ្ឋមន្រ្តីបន់អោយនាយករដ្ឋមន្រ្តីស្លាប់ មានដំណែងហ្នឹង ស្មើបន់អោយឯងអស់សក្តិនាយករដ្ឋមន្រ្តីដែរ ត្រូវច្បាស់ណា នៅត្រង់ហ្នឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញចែងច្បាស់ ហើយ អាចំណុចហ្នឹង។... បើសិនជាពូងាប់ វាអត់ មាននរណាតែងតាំងនាយករដ្ឋមន្រ្តីស្ដីទីកើតទេ អញ្ចឹងរដ្ឋាភិបាលហ្នឹងវាអាលាយ បណ្ដោយ។ អញ្ចឹងកុំបន់អោយហ៊ុនសែនងាប់អី កុំបន់អោយហ៊ុនសែនងាប់អី ។” 

នាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុនសែន ថ្ងៃ១៣ មិនា ២០១៩ យូធូប

It seems the Hun dynasty is ready to re-emerge after disappearing for over a thousand years. Remember the legend of Preah Thong and Neang Neak who establish the first royal dynasty in Nokor Phnom of the pre-Angkor era? Contemporary Chinese envoys Kang Tai and Zhu Ying call them “Hun Tien”, Liu Ye, and Funan respectively. If Hun Sen has his way, there will be a second coming of the Hun dynasty.

Hun Sen is flagging another butchering time for the Constitution as if it has not been through enough in the past decades. Previous ones are for Hun Sen to control the country while alive; this time seems to ensure he can run it from his grave, albeit via a proxy; hence, a revival of the Hun dynasty.

Hun Sen says the Constitution needs amending because it has no provision for replacing a dead or permanently-absent premier. He claims without an amendment there will be power vacuum that leads to chaos after his demise.

He is dead wrong, at least on the first account.

The Constitution indeed has adequate provisions to address Hun Sen’s pretext. In the event of a permanent vacancy, Article 125 of the Constitution refers to Article 119 that spells out how a premier is installed. It requires the president and two vice-presidents of the National Assembly to forward their premier nomination to the king who will then send the nominee and a new government to the National Assembly for a vote of confidence before a royal assent is promulgated. If the three legislature dignitaries all dropped dead at the time, which is highly unlikely, the Constitution might need some tweaking. Still, a powerful Hun Sen can arrange that outcome when necessary – like what he has it done to Hok Lundi, Kem Ley, Chut Wutty, and other distractions.

Why does Hun Sen choose to misrepresent the Constitution and circumvent Article 119 and 125?

From his perspective, the main problem with these articles is that they deprive him of power to nominate his successor; they only come into play after his demise. This is unacceptable to any autocrat who aims to control worldly affairs from their grave. He wants to ensure his eldest son Manet succeeds him as premier. And he doubts if Manet ever will, without the amendment.

Hun Sen is aware of internal CPP exasperations. First, he warns his government ministers not to wish him dead, which means some of them must have done so behind his back. He points out the obvious that they will lose their ministerial position when the government must dissolve upon his death. Second, a secret ballot Hun Sen conducts last January within the CPP Central Committee shows they prefer Sar Kheng as the next premier. Once they are convinced that Hun Sen is dead and will not resurrect, the National Assembly – dominated by the CPP Central Committee members – may ignore Hun Manet under Article 119.

Yet, Cambodia may end up with a hereditary premiership in a non-hereditary monarchy. How weird.

Ung Bun Ang

24iii19

 

Should you wish to receive Pseng-Pseng on your screen as soon as it is released, subscribe to it at https://tinyletter.com/pseng-pseng

 

Pseng-Pseng is published irregularly. Previous issues are archived at pseng-pseng.blogspot.com